2010թ․-ին Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ-ը Հուլիսի 27-ը հռչակեց Գենդերային հավասարության օր։ Այդ պահից ի վեր՝ ամեն տարի այս օրը կազմակերպությունն իրականացնում է լայնածավալ միջոցառումներ՝ նպատակ ունենալով հասարակության ուշադրությունը սևեռել գենդերային հիմնահարցերի վրա։ Այսօր, 10 տարի անց, զրուցում ենք ՀԱԲ համահիմնադիր Աննա Արուճյանի հետ օրվա պատմության, խորհրդի, նպատակների և այլ կարևոր թեմաների շուրջ։
Ի՞նչ դրդապատճառներ կային Հուլիսի 27-ը Գենդերային հավասարության օր հայտարարելու և ինչու՞ ընտրեցիք հենց այդ օրը։
Գրեթե բոլոր ժամանակակից պետություններում իրավական առումով ամրագրված է կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարությունը, բայց աշխարհի 51% կազմող կին բնակչության 70%-ը աղքատ է։ Սա նշանակում է, որ դե յուրե գենդերային հավասարության առկայությունը օրենսդրությունում դեռ բավարար հիմք չէ կանանց և տղամարդկանց դե ֆակտո հավասարության հաստատման համար։
Եվ Հայաստանը բացառություն չէ։ ՀԱԲ-ը երկար տարիներ աշխատել և աշխատում է կրթական հաստատությունների հետ, որպեսզի փոխվի մարդկանց ճանաչողական ընկալումը գենդերային հավասարության մասին և հուլիսի 27-ը՝ որպես խորհրդանշական տարվա բաժանարար գիծ, արձանագրվի և նշվի որպես գենդերային հավասարության օր։ Ամեն տարի այս օրը ՀԱԲ-ը նախաձեռնում է հանրային միջոցառում ևս մեկ անգամ ընդգծելու համար սոցիումում կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հնարավորությունների կարևորությունը։ Վերջին տաս տարիների ընթացքում հուլիսի 27-ին ՀԱԲ-ում ընդգրկված երիտասարդ կանայք գեներացրել և իրականացրել են բազմաթիվ հանրային միջոցառումներ Հայաստանի տարբեր քաղաքներում։
Ինչու՞ է կարևոր ունենալ Գենդերային հավասարության օր ազգային մակարդակում։
Որպես խորհրդային ժառանգության մաս Հայաստանում կանանց օր է նշվում մարտի 8-ը, որը, ցավոք, այսօր ոչ մի աղերս չունի այդ օրվա իրական խորհրդի հետ։ Կանանց իրավունքների պայքարի օրը տարիների ընթացքում վերածվել է գարնան, գեղեցկության տոնին և աղճատել այդ օրվա պատմության իսկությունը։ Հայաստանում՝ առանձնացնելով և նշելով հատկապես գենդերային հավասարության հատուկ օր, նպատակ ունի հարցադրել խնդրի կարևորությունը, դրա ճանաչողական ընկալումը և պայքարը իրական հավասարության հասնելու համար, եթե դա ընդհանրապես հնարավոր է կապիտալիզմի պայմաններում։
Ըստ Ձեզ՝ հանրային ընկալման ինչպիսի՞ փոփոխություններ կլինեն եթե Հուլիսի 27-ը ճանաչվի Գենդերային հավասարության ազգային օր։
Գենդերային հավասարության օրը որպես ազգային տոն նշելը ինքնանպատակ չէ։ Եթե նույնիսկ այն համատարած սկսեն տոնել Հայաստանում, ապա մեծ ջանք է պահանջվելու, որպեսզի այն չվերածվի հերթական մարտի 8-ի։ Մենք կարող ենք տասնյակ օրեր առանձնացնել օրացույցի մեջ, բայց առաջնային է, որ փոխվի մարդկանց ընկալումը, ձևավորվի աշխարհայացք, որ անհավասարության առկայությունն է ծնում խտրականություն, բռնություն, ազգասպանություն։
Այդ ճանաչողական ընկալման փոփոխությանը դժբախտաբար հնարավոր չէ հասնել տարվա մեջ մեկ օր առանձնացնելով և նշելով։ Հանրային ընկալման փոփոխության ձեռքբերումների համար պահանջվում է համակարգված, նպատակամիտված ջանքեր և անխոնջ աշխատանք դեռ վաղ տարիքից սերմանել երեխաների մեջ սեր դեպի մարդկությունը՝ չտարանջատելով, չդասակարգելով, չօտարելով մարդկանց՝ ըստ նրանց գենդերի, մաշկի գույնի, սեռականության և այլ հատկանիշների։
Իսկ գենդերային հավասարության օրը թող խորհրդանշի այդ ձեռքբերումները․․․
Ընդհանուր առմամբ ո՞րն է Հայաստանում գենդերային հավասարության Ձեր տեսլականը։
Որքան ավելի շատ եմ ես ուսումնասիրում գենդերային հավասարության կոնցեպտը առկա կապիտալիստական աշխարհում, այնքան ավելի եմ համոզվում, որ իմ պայքարը ոչ թե միտված է հավասարության հաստատմանը, այլ թիրախավորված է անհավասարության դեմ։ Իմ խորին համոզմամբ, մարդկության դժբախտությունների ճնշող մեծամասնությունը՝ աղքատություն, պատերազմ, ցեղասպանություն, ռասիզմ, հենց պայմանավորված են անհավասարության, օտարելու, մարդկանց մի խմբին՝ ինչ-որ տարանջատիչներով, գերադասելու մյուս խմբին սկզբունքով։ Այդ անհավասարության հզոր մեքենայի շահագործմանը և վերարտադրմանը լծված է ամբողջ հայրիշխանական համակարգը՝ իր օրըստօրե ահագնացող ռազմական և կապիտալիստական թևերով։
Իմ տեսլականը որպես ֆեմինիստ ոչ թե ուրախանալն է, որ կանայք կարող են մաս կազմել և տարալուծվել այդ հայրիշխանական մեքենայի մեջ և ինքնսինքյան վերարտադրեն թունավոր առնականության, գենդերային բևեռացված (gender binary) նորմերը, այլ անվերապահորեն հարցադրեն, հարցադրեն, և ևս մեկ անգամ հարցադրեն, թե ինչու են այդ նորմերը պարտադրվում կանանց դարեր շարունակ։
Իմ տեսլականն է, որ կրթական համակարգը Հայաստանում դեռ վաղ տարիքից զարգացնի այդ քննադատական միտքը, սովորեցնի մտածել և վերլուծել երևույթները մեր շուրջ և միայն այդ պարագայում կարելի կլինի խոսել գենդերային հավասարության սկզբունքի աշխարընկալման և կիրարկման մասին։
«Հասարակություն առանց բռնության» ՀԿ-ը մշակել է գենդերային ուսումնասիրությունների համապարփակ դասընթաց հայերենով։ Դասընթացում տեղ գտած վերլուծություններն ու ձևակերպումները հանրամատչելի են՝ հասանելի գենդերային ուսումնասիրություններով հետաքրքրվող յուրաքանչյուրի համար։ Գենդերային դասընթացի հիմնական թիրախային խումբն ուսումնական հաստատությունների անձնակազմն է։ Դասընթացը նպատակաուղղված է նվազեցնելու հանրակրթության ոլորտում առկա անհավասարության և խտրականության դրսևորումները՝ բարձրացնելով իրազեկումը գենդերային հարցերի շուրջ, ձևավորելով քննադատական մտածողություն և նպաստելով գենդերազգայունության զարգացմանը։
«Գենդեր և ֆեմինիզմ» մոդուլում տեղ են գտել գենդերային դերերի, գենդերային կարծրատիպերի, խտրականության, գենդերային բռնության, դրա տեսակների, ֆեմինիզմի՝ որպես գաղափարախոսության, ֆեմինիզմի ալիքների, հայկական համատեքստում ֆեմինիզմի դրսևորումների, մեդիայում գենդերային կարծրատիպերի վերաբերյալ թեմաներ։
Բռնության հետևանքները․